Văn Quang – Viết từ Sài Gòn
“Văn hóa không tên”
tạo nên linh hồn của Sài Gòn xưa
Buổi
sáng thứ sáu vừa qua (11-10-2012), tôi được một ông bạn điện thoại đến rủ ra
Givral uống cà phê. Tôi rất ngạc nhiên vì từ hơn 2 năm nay Givral nằm trong
thương xá Eden đã bị đập phá tan tành để… làm một cái gì đó, chắc cũng “vĩ đại”
như tòa nhà Vincom chiếm trọn khu vườn hoa trước mặt. Mỗi lần đi ngang qua
đường Đồng Khởi, tôi không thể nào quên đó là đường Tữ Do xưa kia… của chúng
tôi. Nhìn toàn bộ khu tứ giác Eden chỉ còn là đống gạch vụn với những hàng rào kiên
cố xung quanh cứ như nhìn thấy… cái gọi là “trại cải tạo”. Thì ra, sau hơn 12
năm, cái “trại cải tạo” ấy vẫn cón ám ảnh tôi ngay cả trong vô thức, đôi khi
ngay cả trong giấc mơ. Thế nên mỗi khi đi qua khu Eden bì tàn phá đó, tôi bỗng
cúi đầu, chẳng muốn nhìn lâu và cũng chẳng muốn tìm hiểu xem trong thời gian
tới, nó sẽ mọc lên cái gì. Tôi cứ nghĩ Gival đã thuộc hẳn về quá khứ, như những
người bạn tôi ra lò hòa thiêu, không bao giờ gặp lại.
Ông
bạn thấy tôi khựng lại, ông giải thích:
–
Nó mở lại Givral hôm qua (10-10-2012) ở chỗ cũ rồi ông ạ. Cũng điểm tâm, cà phê
như xưa. Ra ngồi xem cho biết, nhớ lại chút kỷ niệm xưa.
Nghe
bùi tai, tôi đồng ý ngay. Dù biết rằng ra đó ngồi sẽ rất ngậm ngùi nhớ bạn, nhờ
tình, nhớ thời trai trẻ, nhớ đủ thứ… trong cái không gian ấy.
Cái “trục văn hóa
không tên”
Nói
đến Gival là nhớ đến La Pagode, Brodard… chắc chắn những người đã từng sống,
từng ghé qua Sài Gòn chưa ai quên. Nhất là những văn nghệ sĩ, nhà báo, dân biểu,
thường ngồi ở đấy làm nơi trao đổi tin tức nghề nghiệp. Còn một số lớn khách du
lịch, sĩ quan, quân nhân, công tư chức làm việc tại “thủ đô” miền Nam và các
bạn trẻ Sài Gòn thập niên 60-75 cũng hay lui tới nơi này. Một địa điểm trung
tâm thành phố, rất thuận tiện cho mọi việc, từ hẹn hò, mua sắm vài thứ, đợi giờ
vào rạp chiếu phim, hoặc chỉ đi “bát phố” mà hồi đó chúng tôi gọi là đi “hittuking”,
tức là đi “hít tủ kính” chứ không mua bán gì. Hơn thế, thương hiệu bánh ngọt
Gival rất nổi tiếng, thu hút nhiều khách sành ăn. Mấy bà đi ngang qua Lê Lợi - Tự
Do ghé vào mua vài cái bánh mang về cho chồng con là chuyện bình thường.
Gival,
La Pagode, Brodard đã trở thành một cái “trục văn hóa không tên” phảng phất mà rất
sâu đậm trong cái hồn của Sài Gòn.
Sau
năm 1975, Gival vẫn còn sống cho đến khi khu này bị “giải tỏa”, nhưng khách
không còn “chọn lọc” như thời xưa. Khách hàng đủ mọi loại, ông Tây bà Đầm, ông
Hàn Quốc bà Đài Loan, chân dài đẹp, chân dài xấu, nghệ sĩ thập cẩm ra vô thong
thả và giá cả cũng váo loại trung bình, không “mềm” cũng không “cắt cổ”.
Givral ngày
ấy… bây giờ
Trong
khi ông bạn tôi tìm chỗ gửi xe, tôi đứng trên đường Lê Lợi nhìn qua khung kính vào
nhà hàng Gival mới. Nó vẫn ở cái góc Lê Lợi – Đồng Khởi, mấy cái cửa kính lớn vẫn
cho khách có thể nhìn ngắm hai mặt đường phố và tất nhiên khách đường phố cũng
có thể chiêm ngưỡng những khách hàng “đẳng
cấp” ngồi bên trong.
Điếu
đáng tiếc nhất là cái cột to tướng đúng vào góc đẹp nhất che lấp mất tầm nhìn
nơi cửa chính trước kia, làm cho không gian có vẻ như chật chội hơn, không thể
nhìn thẳng ra nhà hát lớn, khách sạn Continental với phong cách rất Tây và
khách sạn Caravelle cùng cái vòng xoay và những con đường chảy vào giữa lòng thành
phố.
Chúng
tôi bước vào nhà hàng với một vẻ lạ lẫm. Những chiếc bàn ghế mới toanh, những
bộ salon kê hai bên góc khá đẹp. Tất cả đều mang dáng vẻ sang trọng như bất cứ
một nhà hàng cà phê, điểm tâm “có hạng” nào ở những thành phố lớn.
Khoảng
9g sáng, khách đã chiếm hết số bàn trong tiệm. Số còn lại ngồi rải rác quanh
chiếc comptoir hình móng ngựa. Những người hoàn toàn xa lạ ngồi riêng biệt,
chẳng ai nhìn ai. Cái không khí ấy khiến tôi không thể quên những ngày xưa. Tuy
ngồi khác bàn nhưng chúng tôi vẫn có thể biết xung quanh mình có những ai.
Bàn
bên kia là bốn năm anh ký giả chuyên làm tin hành lang Quốc Hội, bàn góc trái
là mấy ông dân biểu Hạ Nghị Viện thời Đệ Nhị Cộng Hòa đang say sưa bàn về những “ý kiến” đã và đang chuẩn bị lên diễn
đàn. Bàn giữa nhà là mấy “dân chơi” quen mặt, có lẽ ngồi đợi người đẹp… Thỉnh
thoảng một cái gật đầu, một cái vẫy tay, một ánh mắt thân thiện. Sự gần gụi,
quen thuộc ấy chính là cái linh hồn của Gival trước 1975. Bây giờ không tìm lại
được nữa.
Cái “trục
văn hóa” từ La Pagode, Givral đến Brodard khác nhau thế nào?
Nằm
chung trên đường Tự Do xưa, có ba quán café cùng nổi tiếng như nhau. Bắt đầu từ
nhà hàng La Pagode ở góc Lê Thánh Tôn – Tự Do, qua vài nhà hàng đến tiệm sách
Xuân Thu, đến hành lang Eden, trong đó có rạp Ciné Eden từ hồi… cựu hoàng Bảo
Đại mới lên ngôi. Đến góc đường này là Givral nằm đối diện với khách sạn
Continental, sát bên trụ sở Hạ Nghị Viện (nhà hát lớn TP cũ), nhìn chéo sang
phải là khách sạn Carvelle sinh sau đẻ muộn. Đi quá chút nữa là nhà hàng
Brodard.
Ba
tiệm cùng nằm trên một con đường rất gần nhau, chỉ cách khoảng trên dưới 100m và
gần như có kiểu kinh doanh giống nhau. Nhưng thật ra, nếu để ý kỹ, khách hàng
thường chia làm 3 loại khác nhau. Ở đây tôi chỉ kể riêng về mặt “sinh hoạt văn
hóa”.
Trước
hết phải kể đến nhà hàng La Pagode, tôi cho là “cổ kính” nhất. Ngay từ những
năm 1953, khi tôi mới biết taxi là “cái giống gì” (bởi ở miến Bắc hồi đó chưa
có taxi), tôi đã biết La Pagode. Hồi đó Pagode còn bày hàng ghế salon bọc da ra
ngoài hành lang, theo lời ông Nguyên Sa thì nó giống hệt nhiều nhà hàng ở
Paris. Ngồi ở đây thoáng đãng. Khách đến thường chỉ dùng một ly cà phê, ngồi từ
chiều đến tối mịt. Phía trong có một bàn đánh “tin” dành cho khách giải trí chứ
không có mục đích cờ bạc kiếm tiền. Ông Hoàng Hải, anh ruột của cố chuẩn tướng
Lưu Kim Cương, có thể kể là một “nhà vô đich’
về môn giải trí này. Chúng tôi chỉ cần mua một chục cái jeton, như đồng
xu, bỏ vào khe là chơi triền miên. Cứ sắp hết lại kêu ông ông Hoàng Hải “cứu
giá”, bonus lại đổ xuống hàng đống jeton tha hồ chơi.
Từ đâu
có “Radio Catinat”
Khách
hàng của La Pagode hầu hết là nhà văn nhà thơ, nhạc sĩ, ca sĩ. Cứ vào buổi
chiều, sau giờ tan sở là tụ tập lại đây. Tất nhiên cũng ngồi thành nhóm. Những
ngày đầu tôi thường đi cùng Thanh Nam, Thái Thủy, Hoàng Thư và đến đây thường
gặp các anh Nguyên Sa, Trần Thanh Hiệp, Mặc Thu, Cung Trầm Tưởng, Mai Thảo,
Phạm Đình Chương, Tạ Quang Khôi, Viên Linh, Nguyễn Đạt Thịnh, Phạm Huấn, Anh
Ngọc, Nhã Ca, Trần Dạ Từ, Nguyễn Đình Toàn… Quá nhiều, tôi không thể nhớ hết.
Thật sự cái nhu cầu chính là đến đây gặp nhau, để… nói dóc, “bình loạn” vài cái
tin văn nghệ, thời sự chính trị cho vui thôi. Cả ba nhà hàng này với những cái
“loa ngầm, loa không ai kiểm chứng” nên có thời người ta gọi những tin tức ấy
là “radio catinat” (bởi con đường Tự Do, thời Pháp được đặt tên là đường
Catinat). Tuy nhiên cũng có những nguồn tin “bí mật quốc gia” rất chính xác bên
cạnh những nguồn tin chẳng bao giờ là sự thật. Nó cứ nhập nhằng như thế nên
“radio Catinat” chưa chắc đã là “láo toét” như nhiều người kết tội nó.
Vậy
tạm gọi Pagode dành cho giới viết lách gặp nhau, xả stress.
Quyền
lợi hỗ tương giữa phóng viên và các ông “nghị”
Còn
Givral đông nhất và đáng kể nhất vào mỗi buổi sáng. Phóng viên trẻ thường tụ
tập ở nhà hàng này vì nó ở ngay trước trụ sở Hạ Nghị Viện, các ông dân biểu
thường ra ngồi giải lao tại đây và “thảo luận” đủ thứ chuyện bên lề. Và chuyện
bên lề bao giờ cũng hấp dẫn hơn chuyện trong nghị trường. Chuyện “bí mật quốc
gia”, chuyện phe nhóm, “gia nô” và không “gia nô”, chuyện tình bà nghị ông
nghị…, cứ nghe mấy ông này là có đủ tin “giật gân” trong ngày. Cánh phóng viên
thường bắt mối rất chặt chẽ với các ông bà dân biểu và nghị sĩ thượng hạ nghị
viện. Thật ra họ có quyền lợi “hỗ tương”, anh cho tôi tin, báo tôi yểm trợ lập
trường của anh. Trong số những phóng viên VN còn có một số phóng viên người Mỹ,
Pháp từ khách sạn Continental trước mặt ghé sang. Hoặc cũng có một số phóng
viên người Việt làm cho các đài truyền hình, truyền thanh nước ngoài săn tin
tại đây.
Nhà thơ
hàng đầu VN thường hẹn hò ở Givral
Có
một nhà thơ hàng đầu VN thời đó là thi sĩ Đinh Hùng, bình thường ông hay ngồi ở
La Pagode, nhưng khi “hữu sự” ông lại ngồi ở Givral. Dáng người “thanh thoát”
nhỏ nhắn rất thư sinh. Lúc nào ông cũng chải chuốt, complet, cravate, đầu chải
mượt gọn gàng, tay luôn xách chiếc cặp da, ông còn giữ nguyên vẻ đỏm dáng, lịch
lãm của “công tử Hà Nội” những năm 50. Ông thường hẹn gặp những người ái mộ ở
đây. Tôi để ý thấy hầu hết là những nữ độc giả rất trẻ, đẹp. Khi ông ngồi cùng
3-4 cô, khi ông lại rù rì với một người đẹp duy nhất. Đúng là ông có số đào hoa
và dù đã ngoại ngũ tuần nhưng trái tim vẫn còn rất trẻ. Những lúc nhìn ông
“say” như thế, tôi có cảm tưởng như ông cũng giống như những cậu trai 20 ngồi
bên cô gái 18. Ông sống thật với rung cảm của mình. Có lẽ vì vậy thơ ông bao
giờ cũng mang cái óng mượt, thần thoại rất đặc trưng. Có thể, Givral chính là
nơi bắt ngưồn cho những cánh thơ thăng hoa của cảm xúc này.
Hôm
nay ngồi ở Givral, hình bóng anh Đinh Hùng vẫn quanh quẩn đâu đây. Nhớ lại, khi
tôi viết truyện dài “Đời chưa trang điểm”, tiêu đề này chính là đã mượn trong
câu thơ “đời chưa trang điểm mà xuân đã về” của anh. Lúc gặp nhau, anh Đinh
Hùng nói với tôi: “Ừ, cái tít ấy có vẻ tiểu thuyết lắm, cứ lấy xài đi, đóng
thuế cho tớ một cuốn thôi”. Mới đây mà đã hơn nửa thế kỷ rồi anh Đinh Hùng ơi!
Brodard
với những “dân chơi”
Còn
nhà hàng Brodard nằm ở góc Tự Do – Nguyễn Thiệp, nhìn sang bên kia là vũ trường
Tự Do của ông Cường lùn và chị “tài pán” Nhựt, bà chị này hành nghề cai quản
các em “ca nhe” từ vũ trường Ritz Hà Nội vào Nam. Ở đây lại đông vui vào những
buổi sáng muộn và buổi tối khi “gà lên chuồng”. Nơi lui tới của những “dân đi chơi đêm” Sài Thành. Những anh
hùng “hảo hớn” như Khê - Thăng Long Xích Thố, anh em ông Kim đầu bạc, Kính
tennis, Chương Marine cũng lui tới ngồi tán chuyện giang hồ. Các “đại gia, tiểu
gia” thời đó không nhiều, chỉ vỏn vẹn một số ông dược sĩ, tu bíp, doanh nhân có
“xế bốn bánh” đủ để chở các em đi ăn đêm. Thỉnh thoảng một vài em vũ nữ, thường
là loại có hạng như Lệ Hằng, Thủy Điên, Mỹ Khùng… ở mấy cái vũ trường gần đó
như Tự Do, Mỹ Phụng, Olympia cũng la cà vào đây tán dóc.
Ba
nhà hàng ấy là 3 sắc thái riêng biệt làm nên cái trục “văn hóa không tên”, cái
linh hồn của Sài Gòn, khó phai mờ trong ký ức của những người Sài Gòn.
Còn
một địa chỉ nữa ở gần chợ Bến Thành là nhà hàng Thanh Thế, nơi này là chỗ gặp
nhau của những ký giả thể thao như đàn anh Huyền Vũ, Thiệu Võ và một số những
nhà báo miền Nam.
Tai nạn
nghề nghiệp tại Givral, chuyện bây giờ và chuyện ngày xưa
Nhắc
đến Givral và gần đây có câu chuyện về tin “siêu hot” trên nhiều tờ báo ở VN,
tôi chợt nhớ đến câu chuyện cũng gần giống như thế xảy ra giữa mấy anh phóng
viên với nhau ngay tại nhà hàng Givral hồi xưa. Xin ghi lại chuyện vừa xảy ra
trước.
Hẳn
bạn đọc còn nhớ câu chuyện “tin không nổi” mới xảy ra vài tuần trước. Ngày
18-9, VOV online, một trang thông tin trên mạng của VN, đã đăng tải thông tin
với nội dung rất kỳ cục về “quan hệ” bố chồng nàng dâu. Sau khi VOV online đăng
thông tin này, rất nhiều báo, trang thông tin điện tử ở VN đã trích nguồn tin
này, có báo còn vẽ rắn thêm chân cho tình tiết thêm phần “thật” và tăng độ “gay
cấn” lên cao. Xin nhắc lại câu chuyện có thể kể là chuyện ly kỳ quái đả nhất
thế kỷ tại VN. Trang mạng này đưa tin nguyên văn như sau:
“Bố chồng
“yêu” con dâu, cùng phải đi cấp cứu
Ông
A (58 tuổi) có quan hệ tình dục với cô con dâu (36 tuổi). Trong khi thực hiện
hành vi vô đạo đức này, người con dâu bị chứng co thắt âm đạo làm cho bố chồng
không tách rời ra được
Chiều
18.9, Phó Giáo sư, tiến sĩ Tạ Văn Trầm - Phó Giám đốc Bệnh viện Đa khoa trung
tâm tỉnh Tiền Giang xác nhận, vừa quyết định chuyển 2 bệnh nhân (cư ngụ ở xã
Tân Trung, thị xã Gò Công) lên tuyến trên điều trị trong tình trạng “dính”
nhau. Điều đáng nói là 2 bệnh nhân này là bố chồng và con dâu.
Trước
đó, trong lúc người con trai đi làm ở TP.Hồ Chí Minh, ông A (58 tuổi) có quan
hệ tình dục với cô con dâu (36 tuổi).
Trong
khi thực hiện hành vi vô đạo đức này, người con dâu bị chứng co thắt âm đạo làm
cho bố chồng không tách rời ra được, được đưa đi cấp cứu ở Bệnh viện Đa khoa
trung tâm tỉnh”.
Thật
ra đây chỉ là nguồi tin do BS Tạ Văn Trầm - Phó Giám đốc Bệnh viện Đa khoa
trung tâm tỉnh Tiền Giang nói vui với bạn bè thôi. Hoàn toàn không có thật. Sau
đó vài ngày, sáng 22-9 trang báoVOVonline đã phải xin lỗi:
“Ngày
18-9, VOV online đã đăng tải thông tin với nội dung về quan hệ bố chồng nàng
dâu. Tuy nhiên qua xác minh, phóng viên viết tin này đã có sai sót khi chỉ dựa
trên một nguồn tin không chính xác, thiếu thẩm định lại, dẫn đến tin đưa
không đúng sự thật. VOV online chân thành cáo lỗi cùng bạn đọc”.
Chuyện
ở Givral thời xưa
Thưa
bạn, chuyện này làm tôi nhớ đến câu chuyện có thật ở Givral hồi xưa, do anh
Hồng Dương kể lại. Khi đó anh là phóng viên của Đài Phát Thanh Quân Đội phụ
trách tin tức nghị trường thuật lại. Hầu như ngày nào anh cũng ngồi với cánh
phóng viên ở Givral. Trong số những phóng viên đi săn tin có một ông, lớn hơn
vài tuổi. Ông này thích “mần văn nghệ đủ thứ”, làm thơ, viết văn, nghiên cứu,
lý luận, phê bình văn học kiêm luôn nghề săn tin. Ông lại thích tỏ ra hiểu biết
hơn người, coi mình là cái rốn của vũ trụ nên anh em không ưa. Ông nói và viết
nhiều hơn những gì ông biết. Ông chỉ đọc chừng 10 cuốn sách nhưng phê bình đến
cả trăm văn nghệ sĩ. Chứng tỏ ông chỉ nghe lỏm chứ không biết đâu là đúng đâu
là sai.
Một
lần anh em đang ngồi tán dóc, thấy ông (xin giấu tên, tạm gọi là ông XY ) đi
tới. Mọi người đều im bặt. Ông XY đoán chắc có tin gì hay, tụi nó giấu mình.
Ông hỏi, nhưng anh em không ai nói câu nào, ông càng nghi. Sau cùng ông lựa một
anh có vẻ “thật thà” nhất gặng hỏi cho được cái tin “bí mật” kia. Anh phóng
viên “thật thà” bèn bịa ngay ra một “tình sử” tiết lộ cho đàn anh XY. Tôi không
nhớ rõ là chuyện gì, nhưng đại khái là thứ tin tức động trời như kiểu tin “bố chồng
dính lẹo với nàng dâu”.
Ông
XY tức khắc viết bản tin đăng trên báo hàng ngày. Ông chủ nhiệm bị thiên hạ gọi
đến tòa soạn hỏi tới tấp và có nhiều phản ứng rất gay gắt. Ông chủ nhiệm báo này
cũng giống như ông chủ nhiệm VOV phải đi xác minh. Cánh phóng viên nói hoàn
toàn không có tin này. Chủ nhiệm đành đăng lời “cáo lỗi cùng bạn đọc” và chỉ
còn cách cho anh phóng viên nằm nhà làm việc vặt.
Cái bẫy
của mấy ông bác sĩ
Trở
lại chuyện ngày nay trên VOV, tôi thấy có dư luận chê trách BS Tạ Văn Trầm -
Phó Giám đốc Bệnh viện Đa khoa trung tâm tỉnh Tiền Giang nói bậy. Nhưng suy
luận cho cùng, tôi nghĩ đây cũng chỉ là chuyện ông BS Trầm thấy anh PV kia hay
nghe lóm, viết văng mạng nên ông ta cùng bạn bè ghét mặt, bèn dăng cái bẫy, bịa
chuyện “bố chồng nàng dâu”, cho anh ta nghe lỏm, cũng giống như cái bẫy của mấy
anh bạn phóng viên ngồi ở Givral hồi xưa thôi. Chẳng có lý do gì một BS phó
giám đốc BV lại nói một chuyện không hề có như vậy. Thiếu gì chuyện để mấy ông
tu bíp nói dỡn với nhau, sao lại nhè lúc anh phóng viên có mặt mà “khui” ra
chuyện kỳ quái kia, phải không bạn? Bài học này quả là đắt giá cho những người
cầm bút chuyện nghiệp và không chuyên nghiệp.
Tôi
kể lại chuyện cũ, chuyện mới để bạn đọc dễ dàng so sánh hai chuyện có cùng một
nguyên nhân không.
Không
thể tìm lại dĩ vãng
Tóm
lại, trong bài này, tôi chỉ muốn thông
tin đến bạn đọc một nét “văn hóa xưa” vừa được khơi gợi lại giữa TP Sài Gòn.
Nhưng với tôi, nó chỉ còn cái tên Givral của thời xa xưa thôi. Tất cả đều khác
trước, giá cả lại quá cao không phù hợp chút nào với cánh phóng viên VN. Nó sẽ
chỉ còn thích hợp với khách du lịch ghé ngang qua TP này.
Dù
sao cũng xin gửi đến bạn đọc nặng lòng với những hoài niệm cũ, với Sài Gòn xưa,
một cái gì đã mất đi không thể tìm lại được.
Văn
Quang – Sài Gòn 19-10-2012
Hình
ảnh:
01:
Givral ngày xưa trên góc đường Tự Do – Lê Lợi
02-
Givral ngày nay vẫn ở nơi chôn cũ, góc đường Tự Đo đã được đổi tên là Đồng
Khởi– Lê Lợi
03-
Bây giờ, từ trong nhà hàng nhìn sang nhà hát lớn thành phố, trước kia là trụ sở
Hạ Nghị Viện VNCH, ở một khung kính nhỏ hẹp hơn.
04-
Khách hàng ngồi trong Givral cũng như trong những tiệm café có “đẳng cấp” khác.
05-
Ngồi ở Givral nhìn sang, nhớ khách sạn Continental và những chiếc taxi cũ trên
con đường mang tên Tự Do.
06-
Nhà hàng Brodard xưa, bây giờ là hãng Sony.
No comments:
Post a Comment